Corona
Theater
Wat voor nieuwe initiatieven zijn er?
"Never let a good crisis go to waste."
Nieuwe technieken
"Never let a good crisis go to waste", zei Winston Churchill ooit. Ondernemers en producenten proberen er nu ook het beste van te maken door met nieuwe ideeën te komen, evenals theatermakers. In dit verhaal wordt aandacht besteed aan oplossingen die echt van onze tijd zijn. Want theatermakers laten hun creativiteit los op de wereld om zich heen. Ze brengen bijvoorbeeld hun theatervoorstelling uit als podcast, of maken gebruik van nieuwe technologieën als virtual reality. Of ze laten hun voorstelling streamen. Sommige theatermakers verzinnen complete nieuwe installaties om hun voorstelling of theateravontuur op anderhalve meter mogelijk te maken. Een oplossing die wat minder gebruik maakt van nieuwere technieken maar een voorbeeld dat te mooi was om niet te belichten
Suzanne die haar podcast opneemt. Foto: Suzanne van der Horst
​
​
Vooral podcasts zijn de afgelopen jaren enorm bekend geworden en daarom iets waar Nederlandse theatermakers wel wat mee konden. Zo maakt Suzanne van der Horst voor de crisis solovoorstellingen in het theater, maar ze had zich al vaker afgevraagd of haar voorstellingen ook op een andere manier konden werken. Door de crisis had zij ineens tijd genoeg voor het uitwerken van nieuwe ideeën.
​
Net als de rest van de theaterwereld zat Van der Horst thuis en had ze de ruimte om op een andere manier te kijken naar theater. Daar begon het idee voor een voorstelling in podcastvorm. Omdat ze solovoorstellingen maakt is ze de enige speler en schrijft ze alles zelf. Bovendien is het opnemen van een podcast tegenwoordig bijna kinderlijk eenvoudig.
​
​
"Als ik het had opgenomen had ik echt het gevoel dat ik een voorstelling had gespeeld."
"We zien dat er veel goeie wil is en veel wordt geprobeerd."
"Je mist toch de magie van een live-publiek."
Ook veel andere theatermakers grijpen in deze tijd naar nieuwe technieken om hun kunst aan de man te brengen. De bekendste vorm hiervan is online streaming. Een toneelgroep of theatermaker voert een show uit en legt dit vast op beeld. Vervolgens wordt de show op een online platform gezet, zodat mensen thuis een kaartje kunnen kopen om de voorstelling te bekijken.
​
​
​
​
Het klinkt als dé oplossing. Alleen volgens Boris van der Ham, acteur en voorzitter van de Vereniging Vrije Theater Producenten(VVTP), is dit niet altijd een goeie optie. "We zien dat er veel goeie wil is en dat er veel wordt geprobeerd. Bijvoorbeeld makers die hun shows op YouTube beschikbaar maken voor iedereen, of producenten zoals het Internationaal Theater Amsterdam die hun voorstellingen aanbieden via online streaming. Dit is alleen niet voor iedereen een mogelijkheid.”
Volgens Van der Ham wordt het namelijk al gauw onbetaalbaar. “Als het een voorstelling is waarmee al een tijd getourd is, dan heeft de producent de kosten al verhaald. Maar nieuwe voorstellingen, waar decors voor gebouwd worden, kostuums voor ontworpen worden en acteurs voor betaald moeten worden; en daar komen dan ook nog eens de niet malse kosten van de streamingsregistratie overheen. Daar kopen in Nederland simpelweg niet genoeg mensen een online kaartje voor. Ja, misschien voor een theaterproducent die subsidie ontvangt en een kleine veilige voorstelling maakt die goed verkoopt. Maar voor een grote productie zie ik dat niet gebeuren."
Een nieuwe aanpak
Het Noord Nederlands Toneel (NNT) uit Groningen pakt het daarom ook iets anders aan. Zij hebben het "NITE HOTEL" opgetuigd, een online omgeving waar bezoekers voorstellingen kunnen bekijken maar ook kunnen chatten.
Het werkt als volgt. Je komt eerst aan op een volledig zwarte pagina met een plaatje van een kubus. Door te klikken op deze kubus kom je in de wereld van het NITE HOTEL. Hier kan je chatten in een ruimte die "The Bar" heet en je kan tickets kopen voor aankomende voorstellingen. Om shows te kijken in het NITE HOTEL moet je dus een ticket kopen. Alleen hiermee kom je in de omgeving waar je voorstellingen kan zien. Vanuit hier kan je kiezen voor verschillende ruimtes waar in elke ruimte een andere voorstelling is te zien.
​
​
​
​
​
Maar wie een standaardregistratie van een theatervoorstelling verwacht kan weleens worden verrast, vertelt Harmen van der Hoek, zakelijk directeur van het NNT. Zelf omschrijft hij het NITE HOTEL als een game-achtige omgeving waarin bezoekers multimediale online voorstellingen kunnen bekijken. "Wij zijn vrij snel van de standaard theaterregistratie afgestapt. Je mist daarbij toch de magie van een live-voorstelling voor publiek. Daarom zijn we meer de richting van multimedia voorstellingen ingeslagen, waardoor het een complete digitale ervaring wordt."
​
Is daar tijdens een crisis zoals deze wel een markt voor? Volgens Van der Hoek wel. "Het is natuurlijk nog nieuw maar het loopt goed. Veel van onze bezoekers zijn digital natives, mensen die gewend zijn om alles tot zich te nemen vanaf een scherm. Deze mensen komen normaal al niet zo snel in het theater. Een kwart van ons publiek is bovendien internationaal. Die groep zou anders nooit naar ons theater komen, maar online vervagen grenzen."
​
Bekijk hieronder de trailer van het "OPEN NITES" te zien in het NITE HOTEL.
​​
Van der Hoek vertelt geanimeerd over hun online project, maar of het een motor voor inkomsten gaat worden durft hij nog niet te zeggen. "Het gaat live-theater in ieder geval niet vervangen, maar het is wel een mooi tweede spoor. We zijn nu aan het onderzoeken hoe winstgevend het kan worden want we hadden nooit verwacht dat we online geld zouden verdienen. Ik moet hierbij altijd denken aan de muziekindustrie. Daar leek het illegaal downloaden van muziek op het internet de ondergang van de industrie te worden, maar nu verdienen ze het meeste geld met hun eigen online diensten."
​
In deze tijden is het NITE Hotel voor het Noord Nederlands Toneel in ieder geval een uitkomst. Naast de voorstellingen waar ze inkomsten uit halen verhuren ze het platform ook aan andere makers en helpen ze hen bij het opzetten van hun eigen digitale omgeving.
Virtual reality
Makers blijven dus experimenteren met nieuwe vormen van theater. Choreograaf David Middendorp doet dit ook. David is artistiek leider bij dansgezelschap Another Kind Of Blue en maakt graag de verbinding tussen danstheater en technologie. Want ook al heb je de mooiste dromen en de wildste plannen, in de nieuwe realiteit vast aan de wetten van de natuur. Maar in een digitale wereld heb je hier geen last van, en juist die vrijheid wilde David benutten.
​
​
​
​
​
Na eerder al voorstellingen te hebben gemaakt met onder andere projecties en drones, speelde David al langer met het idee van een voorstelling volledig in virtual reality. Toen de wereld langzaamaan stil kwam te staan door de pandemie, begon David zijn plan voor een virtual reality-voorstelling. Geïnspireerd op de handbewegingen van wereldleiders kwam David op het idee voor HandsON, een voorstelling die zich volledig in een digitaal woud van handbewegingen afspeelt.
"Moeilijke tijden dwingen mensen om creatief te zijn."
Een compleet reuzenrad
Maar niet alle oplossingen voor een coronaproof voorstelling zijn digitaal. Bijvoorbeeld de nieuwe voorstelling ‘Radman’ van Schippers en Van Gucht in samenwerking met Het Zuidelijk Toneel. Het toneel speelt zich volledig af in een reuzenrad met een gondel als coronaproof bubbel.
​
Het idee van Het Zuidelijk Toneel kwam vanuit de vraag om een coronaproof omgeving, een zogeheten bubbel. Na een brainstormsessie ontstond het idee van een reuzenrad als installatie waarop contact werd opgenomen met theatermakers Schippers en van Gucht. Zij hebben ervaring met creatieve theaterinstallaties in de openbare ruimte en hebben vanuit dit idee een voorstelling bedacht. Een nieuwe theatrale ervaring in een stadse omgeving die past in de tijd waarin we in leven.
​
Hoe dit allemaal in zijn werk ging vertellen scenograaf Myriam van Gucht en creatief producent Joanne Mensert.
De voorstelling Radman was volledig coronaproof maar de voorstelling mocht toch niet doorgaan van de gemeente. Voor het opstellen van een reuzenrad is een evenementenvergunning nodig en deze vergunningen mogen voor onbepaalde tijd niet meer verleend worden. Zo zijn er ook voor de meest creatieve oplossingen soms flinke tegenslagen.